Blog Yazıları

Irritabl Bağırsak Sendromu (IBS) ya da bir diğer deyişle Hassas Bağırsak Sendromu tekrarlayan karın ağrılarıyla beraber bağırsağın rutin hareketlerinde meydana gelen değişiklikler olarak tanımlayabileceğimiz bir sendromdur. IBS olan bireylerin bağırsak mukozalarında yapısal bir bozukluk yoktur ancak bağırsaklarının işleyişleri bozulmuştur. Nörendokrin, genetik ve diyetsel faktörler, bağırsak florası ve kronik bağırsak inflamasyonları hastalık oluşumunu etkilese de en önemli tetikleyicileri stres ve kişinin psikolojik durumudur.

IBS konstipasyon, diyare veya değişimli konstipasyon-diyare ile seyredebilir. Tüm sindirim sisteminin etkilendiği bazı ağır ve ileri vakalarda bulantı kusma gibi semptomlara da eşlik etmektedir.

IBS için risk faktörleri tamamen net olmadığından tedavide tam bir iyileşme söz konusu olmayıp daha çok semptomlara yönelik tedavi stratejileri geliştirilmektedir. Hastalara IBS oluşumuna yol açtığı tahmin edilen patofizyolojik durum, dismotilite veya iç organ hiperaljezisini hedef alan tedavi gerekebilir.

IBS’in en önemli tetikleyicilerinden biri kişinin duygu durumu olduğu için bazı hastalar için stres yönetimi ve psikolojik destek düşünülmelidir. Hastalar depresyon ve anksiyete gibi psikolojik rahatsızlıklar açısından değerlendirilmelidir. 

Klinikte IBS ataklarını önlemek amacıyla posa alımını arttırmak, semptomlara neden olduğu bilinen yiyecekleri diyetten çıkarmak (bu yiyeceklerin listesi kişiden kişiye farklılık gösterebilir) gibi yaklaşımlar önerilmektedir. 

Klinik uygulama da IBS tanısı almış kişilere uygulanan tek tip bir beslenme tedavisi yoktur. Genel olarak hastaların semptomları hangi besinler ile ilişkili ise o besinlerin diyetten çıkarılması (bu besinler kişiden kişiye farklılık gösterebilir) ya da azaltılması önerilir. Özellikle gaz yapıcı yiyeceklerin (süt, soğan, fasulye, havuç, kereviz, muz, kayısı, erik, brüksel lahanası, simit, buğday tohumu vb.) diyetten çıkarılması temel yaklaşımlardan biridir. Kafein içeren gıdalar, sorbitol içeren sakızlar, karbonatlı içecekler ve alkol ise diyette sınırlandırılmalıdır.

Pek çok IBS hastasında hem konstipasyon hem diyare sık karşılaşılan klinik bulgular olduğundan hastalara genellikle posa suplementasyonu yapılmasının yararlı etkileri bildirilmiştir. Diyetle ve takviye olarak posa alımının arttırılması dışkının kolondan geçiş süresini hızlandırabilir, sert dışkıyı yumuşatabilir, dışkı hacmini arttırabilir ve defekasyonu kolaylaştırabilir. Bunun yanı sıra hastanın beslenme alışkanlıklarının düzenlenmesi gerekmektedir. 

Bunların yanı sıra intestinal gaz ve abdominal şişkinliği önleyebilmek amacıyla bazı ilaçlar hastalara önerilmektedir.

Bağırsak sağlığı ile ilgili farklı diyet önerileri bulunmaktadır. Bunlardan biri de kısa zincirli, emilimi sınırlı/düşük karbonhidratlardan olan fermente oligo-, di-, ve mono-sakkaritler ve poliyollerin (FODMAP) sınırlandırıldığı diyettir. FODMAP içeren karbonhidratların sindirimi ile fermente substratların, suyun ince bağırsak ve kolondaki miktarı artmaktadır. Bu durum luminal distansiyon ve gaz oluşumuna sebep olmaktadır. Literatürde diyette fermente karbonhidratların sınırlandırılmasının (düşük FODMAP içerikli diyet) gastrointestinal sistem (GİS) semptomları üzerine olumlu etkiler gösterebileceğini savunan çalışmalar bulunmaktadır.

Düşük FODMAP diyeti, fermente oligosakkaritler, disakkaritler, monosakkaritler ve poliyollerin diyette azaltılması prensibine dayanmaktadır. Oligosakkaritler ve monosakkaritler suda çözünen diyet posası gibi polisakkaritlere göre bakteriler tarafından daha hızlı fermente edilir ve oluşan yan ürünler IBS yanılı kişilerde gastrointestinal semptomlarına neden olur. FODMAP diyetinin temelinde yer alan karbonhidratların; früktoz, laktoz, frukto ve galakto oligosakkaritler (fruktanlar ve galaktanlar) ve poliyollerin (sorbiyol, mannitol, ksilitol ve maltitol) yaygın fonksiyonel özellikleri şu şekildedir; ince bağırsakta emilimleri yavaştır, küçük ve ozmotik olarak aktif moleküllerdir. Özellikle sentetik formları örneğin; laksatif etkisi bulunan laktuloz gibi bağırsak motilitesini etkilemektedir. FODMAP içeren gıdalar ve alternatifleri aşağıdaki tabloda görebilirsiniz.

Kaynak: Çelebi F, Akbulut G. Bağırsak hastalıklarında güncel diyet yaklaşımı: FODMAP içeriği düşük diyet. Türkiye Klinikleri Gastroentereohepatoloji Dergisi 2014;21(2):43-52

İngiltere Diyetetik Birliği tarafından IBS tanısı alan yetişkin hastalara yönelik geliştirilen kanıta dayalı beslenme önerileri ise aşağıdaki gibidir.

Kaynak: McKenzie, Y. A., Bowyer, R. K., Leach, H., et al. British Dietetic Assosiation systematic review and evidence-based practice guidelines fort he dietary management of irritable bowel syndrome in adults (2016 update). Journal of Human Nutrition and Dietetics, 2016;29(5),549-575.