Stres vücudun fiziksel, zihinsel, duygusal uyum veya tepki gerektiren bir değişime verdiği tepkidir. Stresin 4 önemli modeli vardır.
1. Genel Adaptasyon Sendromu
Stres ile vücudun strese karşı verdiği bağışıklık sistemi tepkileri arasındaki ilişkiye odaklanmıştır. Genel adaptasyon sendromu bir tehditle karşı karşıya kalındığında, bireyin vücudunun içgüdüsel olarak “savaş ya da kaç” tepkisi ile yanıt verdiğini varsaymaktadır.
2. Stres ve Başa Çıkmanın İşlemsel Modeli
İnsanların aynı olaya neden farklı tepkiler verdiğinin araştırılmasıyla ortaya koyulan bir modeldir. Stres, olayın kendisinden kaynaklanmaz. Kişinin olayın ne anlama geldiğine ve tehdit edici olup olmadığına ilişkin kişisel değerlendirmesinden ve olaya tepki vermek için mevcut hangi kaynaklarının olduğu konusundaki tespitlerinden gelir.
3. Kaynakların Korunması Teorisi
İş yerine özgü bir stres modeli olarak geliştirilmiştir. Bireyin potansiyel tehditlere uygun hareket etmesi, bunlarla başa çıkabilmesi veya bunların üstesinden gelmek için kaynaklarını geliştirmeye ve sürdürmeye çalıştığını varsaymaktadır. Bu kaynaklara bilgi birikimi, finansal güvenlik, özgüven, zamanlama vb. örnek verilebilir.
4. İş Talepleri-Kaynakları Modeli
Bu model, iş yerinde yaşanan stresin iş talepleri ile mevcut iş kaynakları ve çalışanlar arasındaki uyumsuzluklardan kaynaklandığını varsaymaktadır. İş talepleri yoğun olduğunda ve kişiler bu taleplere yetişemediklerinde, kaynakları yetersiz kaldığında stres, tükenmişlik ve depresif belirtiler artarak kişilerin psikolojik iyi oluşlarını olumsuz etkiler. Bu taleplerin uygun hale getirilmesi ve kaynakların arttırılması ise kişinin daha pozitif olmasını, motive bir şekilde çalışmasını ve ortaya koyduğu performansı arttırmasını sağlamaktadır. İş kaynaklarına ödüller, kariyer fırsatları, süpervizör desteği, sağlanan iş güvenliği örnek verilirken; öngörülemeyen çalışma programı, kısıtlayıcı zaman baskısı ve fiziksel iş yükü iş taleplerine örnek olarak verilebilmektedir.
İş Yerinde Stres Faktörleri
Görev talepleri; çalışanların iş yerinde yerine getirmeleri beklenen çeşitli iş yükü ve görevlerdir.
Bilgi yüklemesi; çalışanların çok fazla bilgi veya veriye maruz bırakılmasıdır.
İş-yaşam dengesi; çalışanların vaktini neye ayırıp kısıtlı zamanlarını nasıl geçireceklerine dair vermesi gereken kararlar ile ilişkilidir. Örneğin iş yükümlülükleri ile aile, uyku, ev işleri arasındaki dengeyi tutturmak her zaman kolay değildir. İş ve iş dışındaki yükümlülükler birbirini olumsuz etkilediğinde, iş-aile çatışmaları meydana gelebilir.
Kişilerarası çatışmalar; iş yerinde zorbalık, istismarcı denetim, müşteri şikayetleri gibi başkalarıyla çatışmaları içerir. Bu çatışmaları azaltan bir çalışma ortamı geliştirmek, çalışanlar arasındaki gerilimi azaltabilir ve iş tutumlarını iyileştirebilir.
Olumsuz değerlendirilme endişesi; başkaları tarafından değerlendirilmek veya yargılanmakla ilgili endişeleri içerir. Çalışanın olumsuz değerlendirilmeye olan güçlü inancı, iş yerinde bilgi paylaşma istediğini azaltır.
Stresin Sonuçları
Fizyolojik sonuçları; artan kalp çarpıntısı, fiziksel akneler, ağrılar, cilt problemleri, kardivasküler hastalıklar ve kognitif bozukluklar
Psikolojik sonuçları; depresyon, anksiyete, ruminasyon ve tükenmişlik hissi
Davranışsal sonuçları; düşük performans ve motivasyon, artan sosyal geri çekilme, öfke veya şiddet ifadeleri, alkol ve uyuşturucu kullanımı
Stres Yönetiminde Bireysel Yaklaşımlar
-
Psikoterapi
-
Egzersiz
-
Diyet
-
Düzenli uyku
-
Zaman yönetimi
-
Sosyal destek
Stres Yönetiminde Kurumsal Yaklaşımlar
-
Sağlıklı bir çalışma ortamı yaratmak
Çalışanlara özerk, destekleyici ve güçlendirici bir çalışma ortamı sağlanabilir. Çalışanların işteki rollerini ve ilişkilerini şekillendirmek için bilişsel, görevsel ve ilişkisel sınırlarını geliştirme amaçlı işler yaratılmasına teşvik edilebilir. Fiziksel çalışma ortamı çalışanların tercihlerine göre daha cazip hale getirilebilir.
-
Etkinlikler arasında esnek çalışma
İş yerinden bir süre uzakta, çalışanların rahat ettiği bir yerden çalışmalarına izin vermeyi içerir.
Çalışanlar için işten biraz ayrılarak yenilenme ve toparlanma süreci, günlük etkileşimlerde karşılaşılan stresörlerle başa çıkmaya yardımcı olmak ve tükenmişlik hissinden kaçınmak için hayati öneme sahiptir. Kurumların sağlayabileceği veya teşvik edebileceği iyileştirme imkanları; izin günleri, tatiller, kişisel günler ve akşamlar, mikro molalardır.
-
Çalışan kaynaklarını güçlendirme programları
Çalışanların refahını sürdürmek ve dikkatlerini dağıtarak motivasyonlarını düşürecek herhangi bir sorunla başa çıkmalarına yardımcı olmak için işverenler tarafından sunulan danışmanlık yardımlarını içerir. Ayrıca çalışanlar için, çalışma ortamı iyileştirme programlarından destek alınabilir. Örneğin spor salonu üyelikleri, sigara bırakma programları, psikolojik danışmanlık, diyet ve beslenme danışmanlığı gibi programlar aracılığıyla çalışanların sağlıklı bir yaşam sürmelerine destek olunabilir.
*Uzman Klinik Psikologlarımızdan randevu almak için 0534 960 27 78'den bizi arayabilir veya info@nutrist.com.tr ' ye mail atabilirsiniz. Online randevu almak için tıklayınız.
