Sağlıklı yaşam arzusu ile ilgili uğraşların artmasıyla bu arzu, takıntı haline gelerek patolojik bir hal alabilmektedir. Kalori hesaplaması, besin içeriği, pişirilme şekli, tüketilecek olan besinin sağlıklı olup olmadığı hakkında duyulan endişeler ile diyete yönelik abartılı davranışlar bu uğraşlara örnek olarak verilebilir. Yemeyle ilgili kaygı ve davranışların obsesif kompulsif bozuklukta görülen obsesyon ve kompulsiyonlara olan benzerliği ve yeme tutumunda bozulmalarla ilişkisi ortoreksiya nervoza isimli sağlıklı beslenme takıntısı diye tanımlayabileceğimiz bir patolojinin oluşmasına yol açmıştır. Zihnin besin seçimiyle aşırı uğraşı ile karakterize olan bu patolojinin yeme bozukluğunda ortaya çıkan belirtilerle birlikte uzun zaman görüldüğünde yaşam standartlarını negatif yönde etkilediği, kişinin günlük yaşantısı yerine çoğunlukla yiyecekleri düşünmeye odaklandığı gözlemlenmiştir.
Ortoreksik bireylerin zihni çoğunlukla sağlıklı beslenme ile meşguldür. Yeme üzerine çok sık düşünerek zaman harcama yeme bozukluğu için ciddi bir risk oluşturmaktadır. Tüketilen besinlerin sağlıklı olup olmadığına yönelik saplantılı düşünceler, miktarından çok içeriği ve kalitesi hakkında kaygılar ile kontrol davranışları sıklıkla görülür. Ortoreksik eğilim gösteren bireyler, yiyeceği besini içerisinde bulunabilecek koruyucu ve katkı maddelerini titizlikle inceleyerek seçerler. Temel amaçları beden görünümlerini düzeltmek veya zayıflamak değildir. İçeriğinde yapay madde bulunan herhangi bir besini tüketmemeyi, sağlıklarını korumayı ve iyileştirmeyi amaçlamaktadırlar. Fakat bu amacı hayatlarının merkezine koyarlar. Vücutlarına aldıkları besin kaliteli ve sağlıklı olursa her şeyin yolunda gideceği inancındadırlar. Yemek hazırlanırken kullanılan malzemelerin besin değerini sorgulayarak bazılarını tüketmekten kaçınırlar. Bu kaçınma sonucu tüketmeyi tercih etmedikleri besinler çoğunlukta olabileceği için ortoreksik bireyler yeterli besin alamama ve kilo kaybetme eğilimindedirler. Zararlı olduğunu düşündükleri besinleri tüketmektense aç kalmayı tercih ederler. “Vücutlarına yalnızca yararlı besinlerin girmesi, gerekli olmayan ve sağlıksız besinlerin vücuda alınmaması” üzerine yoğun şekilde düşünürler. Kilo kaybının ise bu uğraşlarından dolayı değil sadece sağlıklı beslendikleri için olduğu inancındadırlar. Bu nedenle ortoreksik bireylerin tanısını koymak kolay değildir.
Peki hangi durumlarda uzmana başvurulmalı? Sağlıklı beslenme, temel yaşam hedefi haline geldiğinde, günün çoğunluğunda yenecek olan besin ve içeriği düşünüldüğünde, besin içeriğinin kalitesi hakkında aşırı sorgulama yapıldığında, katkı maddeli besin tüketmeye karşı kaygılar arttığında, tüketilecek besinlerin titizlikle seçilmesiyle birçok yiyeceğin vücuda alımı kısıtlandığında bir uzmana başvurulmalıdır. Aynı zamanda, bu bireylerde sağlıklı beslenmeye yönelik saplantılı davranışlar da görülebilmektedir. Kişiler yeteri kadar sağlıklı olduğunu düşünmediği bir besin tükettiğinde kendine yönelik öfke ve suçlama hisleri artış gösterebilmektedir. Bu durum kişinin benlik algısında bozulmalara yol açabilmektedir. Abartılı şekilde kontrol davranışları ile anormal yeme davranışları artabilmekte ve yeme bozukluğunda görülen belirtiler ortoreksik eğilim gösteren bireylerde yaygın bulunabilmektedir.
Cinsiyete göre ortoreksik eğilimlere bakıldığında ise, kadınların beden imajı, zayıflıkla ilgili sosyal baskı ve toplumun zayıflık algısına uyum sağlama çabalarının daha yüksek olduğu düşünüldüğünde, kadınlar diyet ve sağlıklı beslenmeyle daha fazla ilgilidir. Bu nedenle, kadınlarda ortoreksik ve yeme bozukluğu belirtileri daha sık görülmektedir. Zamanla büyüme ve gelişimi etkileyen, bireyi depresyona sürükleyen bu eğilim, birçok sağlık problemini beraberinde getirmektedir. Anormal yeme davranışları ile ortaya çıkabilen ve patolojiye yatkınlık oluşturan özellikler, bireylerin katı ve mükemmelliyetçi bir yaklaşım ile esnemeyen bir çerçeve içinde yaşamlarını sürdürmelerine ve zamanla sosyal işlevlerinin de bozulmasına neden olur. Planlarını sağlıklı beslenme düzenlerine göre yapıp rutinlerini buna göre belirlediklerinde sosyal yönden daha içe kapanık hale gelirler. Ortoreksik eğilim gösteren bireylerde yeteri kadar sağlıklı olduğunu düşünmediği veya bu şüphe ile bir besin tükettiğinde kendine yönelik öfke ve kendini suçlama eğilimi görülür. Kişinin kendilik değeri, algısındaki beslenme şekline göre yeniden şekillenmeye başlar. Fiziksel, psikolojik ve sosyal yönden olumsuz etkileri düşünüldüğünde, ortoreksik eğilim gösteren bireylerde farkındalık oluşması, patolojiye dönüşmesinde önleme çalışmalarının yapılması ve oluşan patolojik duruma müdahale edilmesi oldukça önemlidir.
*Uzman Klinik Psikologlarımızdan randevu almak için 0534 960 27 78'den bizi arayabilir veya info@nutrist.com.tr ' ye mail atabilirsiniz. Online randevu almak için tıklayınız.
